Các biểu hiện da của viêm mạch máu cần hết sức quan tâm vì nó là một biểu hiện khá thường gặp trong bệnh cảnh viêm mạch máu. Biểu hiện chính yếu của viêm mạch máu ở ngoài da chủ yếu nhất là hiện tượng xuất huyết dưới da nhưng thỉnh thoảng cũng có biểu hiện do cơ chế thiếu máu cục bộ hoặc co mạch bất thường. Các biểu hiện thường gặp bao gồm:
- Chấm xuất huyết (petechiae): do hiện tượng viêm mạch máu nhỏ gây thoát mạch. Lâm sàng biểu hiện với tăng sắc tố da không mất khi căng da và không nổi gồ trên mặt da.
- Đốm gồ xuất huyết (palpable purpura): là một biểu hiện thường gặp của viêm mạch máu nhỏ. Là tổn thương tăng sắc tố có thể cảm giác sờ cộm trên mặt da.
- Bóng nước hoặc mụn nước xuất huyết (hemorrhagic bullae/vesicles): khi tổn thương mạch máu diễn tiến lan toả khắp lớp bì tạo thành hoại tử dưới da kèm biểu hiện xuất huyết dưới da.
- Nốt/cục dưới da (Subcutaneous nodules): là biểu hiện bất thường của lớp bì tạo thành những khối có độ chắc khác thường phát hiện khi sờ, có thể có biến đổi hoặc không biến đổi màu da bên trên. Đây là biểu hiện của tổn thương mạch máu trung bình có lớp cơ trong thành mạch thường là ở vùng bì và hạ bì hơn là tổn thương của mạch máu vùng thượng bì.
- Loét hoặc hoại tử ngón (Ulceration or digital necrosis): là hậu quả của tình trạng thiếu máu cục bộ do viêm mạch máu. Loét da thường là biểu hiện của tổn thương mạch máu nhỏ, trong khi hoại tử ngón có thể là biểu hiện của tổn thương mạch máu kích thước trung bình.
- Da nổi vân xanh tím dạng lưới hoặc dạng bông (Livedo reticularis, livedo racemosa) [da nổi bông]: cơ chế chính yếu của dấu hiệu này chính là thiếu máu cục bộ do tổn thương các mạch máu kích thước trung bình trong bệnh cảnh bệnh mạch máu gây co mạch bất thường, tăng đông, tăng độ nhớt của máu và hiện tượng thuyên tắc vi mạch. Biểu hiện da nổi bông xanh tím (livedo racemosa) thường cho thấy cơ chế tổn thương diễn tiến nặng nề hơn và cấp tính hơn so với tổn thương vân xanh tím dạng lưới (livedo reticularis). Tuy nhiên, về mặt thực tế việc phân biệt gữa vân dạng lưới và dạng bông là không quá cần thiết do không ảnh hưởng đến quyết định chẩn đoán và xử trí.
- Mày đay [sẩn phù] (Urticaria): khác với những nguyên nhân khác của sẩn phù, sẩn phù trong bệnh cảnh viêm mạch máu có thể kéo dài quá 24 giờ và thường đi kèm với cảm giác nóng rát hoặc đau thay vì là cảm giác ngứa như thông thường. Tổn thương có thể xuất hiện với vùng xuất huyết dưới da và sau khi lành thường để lại vùng tăng sắc tố.
Hình 2. Đốm gồ xuất huyết (palpable purpura) trong bệnh Henoch Scholein.
Hình 3. Mụn nước trên nền chấm hồng ban ở chi dưới.
Hình 4. Nốt hồng ban trong bệnh lí viêm nốt đa động mạch.
Hình 5. Loét da kèm nốt cục dưới da trong bệnh cảnh viêm nốt đa động mạch.
Hình 6. Tổn thương livedo racemosa (hình trái) và livedo reticularis (hình phải).
Những sang thương da trong bệnh cảnh viêm mạch máu có phân bố đối xứng ở vùng chi dưới và vùng chịu trọng lực hoặc vùng cơ thể bị bó ép bởi quần áo. Biểu hiện da có thể hoàn toàn không có triệu chứng hoặc kèm theo triệu chứng ngứa hoặc nóng rát hoặc đau.
Diễn tiến của các tổn thương da rất thay đổi theo từng cá thể bệnh nhân, một số bệnh nhân có thể chỉ biểu hiện với một đợt bệnh ngắn sau đó tự giới hạn, sau khi phơi nhiễm với những yếu tố thúc đẩy như thuốc, nhiễm trùng nhưng cũng có một số bệnh nhân thường xảy ra những đợt bệnh tái phát hoặc kéo dài mạn tính. Triệu chứng của một đợt bệnh có thể nhiều ngày nhưng cũng có thể diễn tiến nhiều năm.
CHÚ Ý, CÁC TỔN THƯƠNG NÀY CŨNG CÓ THỂ GẶP TRONG CÁC BỆNH LÍ KHÁC KHÔNG DO VIÊM MẠCH MÁU.
---------------------------
Cùng tham gia khóa học "BỆNH CẦU THẬN" diễn ra trong thời gian sắp tới, để tìm hiểu rõ hơn về bệnh học, chẩn đoán và điều trị nhé!
