Dậy thì là quá trình phát triển tất yếu của con người. Tuy nhiên, nếu trẻ dậy thì sớm quá sẽ có những tác động, ảnh hưởng ít nhiều đến tâm lý và thể chất của trẻ và gia đình.
Dậy thì sớm là sự xuất hiện những biểu hiện về thể chất và hormon của tuổi dậy thì ở lứa tuổi sớm hơn bình thường (trước 8 tuổi ở trẻ gái và trước 9 tuổi ở trẻ trai).
Các biểu hiện của dậy thì bao gồm: tuyến vú bắt đầu phát triển ở trẻ gái và tăng kích thước thể tích tinh hoàn ở trẻ trai. Ngoài ra có thể có các biểu hiện như: tăng nhanh vọt của chiều cao, có lông mu, lông nách, mụn trứng cá, thay đổi tính khí, mùi cơ thể.
Hình ảnh. Dậy thì sớm ở trẻ
Dậy thì sớm gồm có hai nhóm:
- Dậy thì sớm trung ương tức là có sự trưởng thành của trục bao gồm ba bộ phận là trung tâm chỉ huy dậy thì ở não – tuyến yên (nơi sản xuất hormon kích thích hoàng thể tố (LH) để chỉ huy buồng trứng và tinh hoàn sản xuất hormon sinh dục) – tuyến sinh dục là tinh hoàn ở trẻ trai và buồng trứng ở trẻ gái.
- Dậy thì sớm ngoại biên tức là các biểu hiện dậy thì không phải do kết quả chỉ huy của trung tâm dậy thì ở não, mà do nguyên nhân tại buồng trứng như u nang buồng trứng ở trẻ gái, các nguyên nhân tại thượng thận ở trẻ trai như u vỏ thượng thận ở trẻ trai, bệnh tăng sản thượng thận bẩm sinh gây sản xuất thừa hormon nam của thượng thận ở trẻ trai, u tinh hoàn.
Ngoài hai nhóm trên thì còn có nhóm phát triển sớm tuyến vú, hoặc mọc lông sinh dục sớm nhưng là sự khác biệt của bình thường chứ không phải bệnh lý.
Các yếu tố có thể gây tăng nguy cơ dậy thì sớm ở trẻ
- Giới tính: trẻ gái nhiều hơn trẻ trai
- Chủng tộc: tuổi khởi phát sớm ở người gốc Phi là sớm nhất.
- Gia đình: Gene, một số gene được chính minh là nguyên nhân gây dậy thì sớm: MKRN3
- Dinh dưỡng: béo phì
Nếu bạn nghĩ rằng trẻ đang có dấu hiệu bệnh dậy thì sớm, bạn cần đưa trẻ đến bác sĩ nội tiết nhi
Nếu trẻ em ở nhà có dấu hiệu dậy thì sớm thì bạn nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ sớm để điều trị
– Tại lần khám đầu tiên, bác sĩ chuyên khoa sẽ:
+ Hỏi bạn về các biểu hiện của trẻ và thăm khám tình trạng của trẻ
+ Đo chiều cao, cân nặng của trẻ
+ Các xét nghiệm có thể được chỉ định: chụp X-quang xương cổ tay của trẻ để tìm hiểu xem xương có đang phát triển với tốc độ bình thường so với tuổi của trẻ hay không; siêu âm buồng trứng và tử cung xem có phát triển nhiều hơn so với mức độ của trẻ cùng tuổi. Các xét nghiệm hormon tĩnh và động để đánh giá mức độ bài tiết hormon LH của tuyến yên. Có thể cần chụp thêm 1 số hình ảnh X-quang hoặc chụp cộng hưởng từ sọ não để tìm nguyên nhân dậy thì sớm. Các xét nghiệm được lựa chọn do các các bác sỹ chuyên khoa quyết định dựa trên việc thăm khám cho trẻ.
Bạn nên đưa trẻ đến bệnh viện vào buổi sáng. Trẻ có thể ăn uống bình thường trước khi xét nghiệm.
Hình ảnh. Biểu hiện của dậy thì sớm ở trẻ
Điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân:
- Nguyên nhân do khối u: tùy thuộc vào loại u mà bác sĩ đưa ra điều trị cụ thể
- Nguyên nhân nguyên phát thì thuốc được chọn lựa là đồng vận GnRH. Thuốc này làm cho tuyến yên giảm bài tiết gonadotropins dẫn đến giảm tiết hormone sinh dục. Trẻ sẽ được tiêm thuốc mỗi tháng hoặc 3 tháng một lần đến khoảng 10 -11 tuổi ở nữ và 11-12 tuổi ở nam.
Cho đến nay, việc điều trị này chưa có bất kỳ tác dụng phụ đáng kể lâu dài nào.
Phòng ngừa dậy thì sớm ở trẻ
- Cho đến nay, người ta vẫn chưa chứng minh được mối liên quan giữa việc ăn uống một loại thức ăn nhất định nào đó có liên quan đến dậy thì sớm.
- Tuy nhiên, có mối liên quan giữa béo phì và dậy thì sớm. Những trẻ thừa cân béo phì có nhiều nguy cơ dẫn đến dậy thì sớm hơn. Cha mẹ nên khuyến khích trẻ vận động và chế độ ăn uống phù hợp để tránh tình trạng béo phì.
- Không nên dùng các loại thực phẩm hay các thuốc có chứa hormon sinh dục cho trẻ lâu dài
Nguồn: Bệnh viện Nhi trung ương và Bệnh viện Nhi đồng 1
