KHÔ MẮT LÀ GÌ VÀ TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP CHO MẮT KHÔ

1. Khô mắt là gì, cấu tạo của mắt?

Khô mắt là sự rối loạn của phim nước mắt do thiếu hụt lượng nước mắt, hoặc nước mắt bay hơi quá mức, có thể gây tổn thương cho bề mặt nhãn cầu vùng khe mi và kèm theo những triệu chứng khó chịu khác của mắt (1).

Màng phim nước mắt là một lớp màng nước trong suốt bao phủ trên bề mặt giác mạc, dày khoảng 8mm. Màng phim nước mắt có cấu tạo gồm 3 lớp với các chức năng đặc biệt (2): 

- Lớp lipid: bôi trơn, ngăn bốc hơi, chống tràn

- Lớp nước: bảo vệ và nuôi dưỡng

- Lớp nhầy: kết dính lớp nước, bảo vệ, chống nhiễm khuẩn.

Sự kết hợp các lớp này thường giữ cho bề mặt mắt của bạn được bôi trơn, mịn màng, bảo vệ giác mạc khỏi sự xâm kích ngoại vật và tạo môi trường trong suốt cho thị lực. Khi xuất hiện các vấn đề với bất kỳ lớp nào trong số này có thể gây khô mắt.

Hình ảnh. Cấu tạo phim nước mắt (Nguồn: Báo SKĐS)

2. Nhóm Nguyên nhân và Đối tượng của khô mắt

Có rất nhiều nguyên nhân gây khô mắt, có thể chia thành 2 nguyên nhân chính:

Nhóm nguyên nhân thứ nhất và cũng là nhóm nguyên nhân thường gặp nhất ở những người bị khô mắt, chủ yếu đến từ lối sống hiện đại, làm việc và sinh hoạt không đúng cách.

- Với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, mọi người thường xuyên phải tiếp xúc với thiết bị điện tử và trong thời gian dài. Vì vậy, tần suất chớp mắt giảm đáng kể dẫn đến khô mắt.

- Ngoài ra, môi trường máy lạnh góp phần làm tăng bốc hơi nước mắt, giảm giàn trải của nước mắt trên bề mặt giác mạc, gây khô mắt. Hoặc môi trường có nhiệt độ cao, luồng gió mạnh, khói bụi cũng là những nguyên nhân khiến mắt dễ bị khô.

Nhóm nguyên nhân thứ hai đến từ bệnh lý hoặc thuốc mà chúng ta sử dụng hằng ngày.

- Lão hóa cơ thể

- Tác dụng phụ của các loại thuốc mãn tính như: thuốc chống trầm cảm, tiểu đường, thuốc chống dị ứng, ngừa thai

- Một số bệnh lý làm giảm tạo nước mắt: HC Sjogren’s, viêm khớp dạng thấp, bệnh lý mạch máu collagen…

- Một số bệnh lý khác như: Viêm kết mạc, viêm bờ mi, bệnh lý bề mặt nhãn cầu

- Thói quen đeo kính áp tròng trong thời gian dài nhưng chưa có sự chăm sóc mắt đúng cách sẽ khiến mắt dễ bị khô và tổn thương.

- Sau phẫu thuật mắt như LASIK.

3. Biểu hiện của khô mắt

Những biểu hiện của bệnh khô mắt tưởng chừng khá vô hại nhưng lại gây nên các cảm giác khó chịu, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống, công việc. Các triệu chứng khô mắt có thể được chia thành 3 cấp độ nhẹ, vừa và nặng như sau:

Biểu hiện nhẹ

- Mỏi mắt, làm việc kém hiệu quả

- Đỏ mắt

- Nhức, nặng mắt, cảm giác buồn ngủ, khó mở mắt

- Ngứa mắt

- Giảm thị lực: cải thiện khi nhắm/chớp mắt

Biểu hiện vừa

- Cộm, xốn, cảm giác có dị vật trong mắt

- Chảy nước mắt

- Cay, rát

- Giảm thị lực: cải thiện nhiều với nước mắt nhân tạo

Biểu hiện nặng

- Nhạy cảm với ánh sáng

- Giảm thị lực: không cải thiện đáng kể khi sử dụng nước mắt nhân tạo

Vậy nên việc tìm hiểu các phương pháp điều trị và giảm thiểu các biểu hiện này là điều vô cùng cần thiết. Có nghiên cứu chỉ ra rằng cảm giác mát lạnh kích thích chảy nước mắt thông qua thụ thể TRPM8 sẽ đem lại cảm giác dễ chịu tức và giúp cải thiện được tình trạng khô mắt (3). Đây là một bước ngoặt lớn cho các giải pháp điều trị khô mắt.

4. Giải pháp cho khô mắt:

Từ các nguyên nhân và biểu hiện như trên, có thể chia giải pháp điều trị khô mắt thành hai nhóm chính: Không sử dụng thuốc và sử dụng thuốc.

*Không sử dụng thuốc:

- Tự chăm sóc tại nhà (4) 

- Đối với những người làm việc trong môi trường khô, có nhiều gió, nhiệt độ cao hoặc có máy điều hòa: sử dụng thêm máy tạo độ ẩm và hạn chế ngồi đối diện trực tiếp với luồng gió. Cần bổ sung nước đầy đủ cho cơ thể. Lưu ý là chúng ta không nên uống nhiều nước cùng 1 lúc mà nên chia nhỏ và uống nhiều lần trong ngày.

- Điều chỉnh chế độ làm việc, môi trường theo quy tắc 20-20-20 (5).

- Hạn chế nhìn vào màn hình máy tính, điện thoại trên 60p.

- Đối với trường hợp khô mắt do bệnh lý: mát xa nhẹ nhàng ở bờ mi. Có 1 mẹo mà chúng ta có thể áp dụng đó là chườm ấm - đây là 1 phương pháp rất đơn giản, dễ thực hiện, nhưng hiệu quả cao. Chỉ cần 1 chiếc khăn mỏng giúp giữ hơi, nhúng vào nước nóng với nhiệt độ lý tưởng là 42 độ C và đắp lên mắt trước khi đi ngủ. 

*Sử dụng thuốc:

- Các thuốc kê đơn dùng để trị khô mắt: Nhóm thuốc để giảm viêm mí mắt; nhóm thuốc nhỏ mắt để kiểm soát tình trạng viêm giác mạc; miếng chèn mắt hoạt động giống như nước mắt nhân tạo; nhóm thuốc kích thích nước mắt;.... (6).

- Đối với những trường hợp nhẹ có thể sử dụng các loại nước mắt nhân tạo dạng không kê đơn như: gel, thuốc mỡ,… hoặc sử dụng thuốc hỗ trợ bổ sung nước mắt nhân tạo dạng thiết bị y tế như: V.Rohto Dryeye, V.Rohto Mineral Tear,...

Ngoài ra, có thể cải thiện nhanh các tình trạng của khô mắt bằng các chế phẩm nhỏ mắt tạo cảm giác mát lạnh: Sử dụng hỗn hợp tinh dầu tạo cảm giác mát lạnh, tăng tiết nước mắt sẽ giúp làm giảm tình trạng khô mắt. Điều này đã được Ashlee Robbins chứng minh trong công trình nghiên cứu - Đã đạt giải Nobel năm 2021(7). Tính đến thời điểm hiện tại, có nhiều chế phẩm thuốc nhỏ mắt trên thị trường đã ứng dụng tốt điều này. Trong đó phổ biến nhất có thể kể đến các dòng thuốc nhỏ mắt V.Rohto điển hình như New V.Rohto, V.Rohto Vitamin,...